صرافی غیر متمرکز یا DEX چیست و چگونه کار می کنند؟

صرافی های غیر متمرکز

صرافی ها محل هایی هستند که میتوانید دارایی های خود را به دارایی دیگری تبدیل کنید، صرافی های ارز دیجیتال نیز به همین صورت هستند و در این صرافی ها میتوانید به مبادله و معامله ارز های دیجیتال بپردازید، صرافی های ارز دیجیتال به دو دسته غیر متمرکز و متمرکز تقسیم میشوند که در این مقاله به بررسی صرافی های غیر متمرکز و موارد مربوط به آن میپردازیم پس تا پایان این مقاله جذاب همراه ما باشید.

صرافی غیر متمرکز یا DEX چیست؟

صرافی های غیر متمرکز از انواع صرافی های ارز دیجیتال هستند که معاملات و مبادلات با استفاده از قرار دادهای هوشمند و بدون نیاز به مرجعی برای بررسی و تسلط در آن اجرا میشود، صرافی های غیر متمرکز به کاربران اجازه میدهند با استفاده از قرار دادهای هوشمند طراحی شده مستقیما از کیف پول خود به معامله و تبادل بپردازند و معامله گران مسئول محافظت کیف پول و وجوه خود هستند.

DEX مخفف Decentralized Exchange میباشد که همان معنی صرافی غیر متمرکز را میدهد و این صرافی ها به لطف فناوری بلاکچین و قابلیت هایی که با استفاده از آن در دسترس قرار گرفته، به وجود آمده اند. هیچ مقام متمرکزی بر این صرافی ها نظارت ندارند و همه چیز با استفاده از موارد از پیش تعیین شده از طریق قرار داد های هوشمند اجرا میشود.

برخلاف صرافی های متمرکز که تامین کننده نقدینگی دارند، صرافی های غیر متمرکز توسط عموم کاربران تامین نقدینگی میشوند و در اکثر DEX ها، افراد میتوانند رمز ارز خود را برای معامله در استخر های این صرافی ها قرار دهند با به معامله انواع ارز های دیجیتال بپردازند. برای معامله با صرافی های غیر متمرکز نیازی به احراز هویت های پیچیده مربوط به صرافی های متمرکز نیست و شما با اتصال کیف پول خود به این صرافی میتوانید به معاملات بپردازید.

نحوه کار صرافی غیر متمرکز

همانطور که در بالا اشاره کردیم صرافی های غیر متمرکز مبتنی بر بلاکچین هستند و تمرکز این صرافی ها بر روی حذف واسطه ها و انجام معاملات به صورت غیر متمرکز و شفاف است، در صرافی های متمرکز هر بار که سفارشی ثبت میکند آنرا در دفتر های ثبت سفارش قرار میدهد و طی یک الگوریتم متمرکز سعی میکند سفارش شما را به یک شخص دیگر ارتباط دهد و پس از تطبیق سفارش و قیمت، انجام آن صورت میپذیرد اما در صرافی های غیر متمرکز به شدت بر حذف این واسطه تمرکز شده است.

نحوه کار صرافی های غیر متمرکز ترکیبی از قرار داد های هوشمند مربوط به انجام عملیات ها بوده و تمامی عملیات بدون نیاز به دخالت شخص ثالت انجام میشود. حالت کلی کارکرد صرافی های غیر متمرکز به این صورت میباشد اما پلتفرم های صرافی های غیر متمرکز به چند دسته تقسیم میشوند که در ادامه به بررسی دقیقتر آن میپردازیم.

بازار سازان خودکار (AMM)

AMM همان مخفف Automated Market Makers میباشد که به معنی بازار سازان خودکار است، بازار سازان خود کار نوعی از صرافی های غیر متمرکز هستند که متکی بر قرار داد های هوشمند بوده و برای حل مشکل نقدینگی ایجاد شده اند. این نوع صرافی های غیر متمرکز از دفتر های ثبت سفارش برای ثبت تراکنش ها استفاده نمیکنند و به قرار دادهای هوشمند و استخر های نقدینگی وابسته هستند.

همچنین این صرافی ها از اوراکل ها برای ارائه اطلاعات در مورد قیمت ارز های دیجیتال و اطلاعات مربوط به آن استفاده میکنند. نقدینگی توسط کاربران تامین میشود و در استخر های نقدینگی یا Liquidity pool نگهداری میشود و کاربران با قرار دادن دارایی های خود در این استخر ها میتوانند به روش بدون مجوز و بدون نیاز به اعتماد سود کسب کنند، این نوع صرافی ها معمولا بر اساس میزان سرمایه قفل شده در استخر های نقدینگی یا Total Value Locked (TVL) در بازار ارزهای دیجیتال رتبه بندی میشوند.

دفتر سفارش یا Order Book

این نوع صرافی غیر متمرکز سفارش های باز برای خرید و فروش دارایی ها را جمع‌آوری میکند، سفارش های خرید نشان میدهد که یک معامله گر مایل به خرید یک دارایی با قیمتی خاص و مشخص است و سفارش فروش نشان دهنده این است که یک معامله گر آماده است تا قیمتی خاص را برای فروش یک دارایی قبول کند یا قیمت مشخصی را برای آن تعیین کند. این نوع صرافی ها خود به دو دسته On Chain order book و Off Chain order book تقسیم میشوند.

همچنین لازم به ذکر است اینگونه صرافی های غیر متمرکز معمولا از کمبود نقدینگی رنج میبرند و مسئله دیگر رقابت اینگونه صرافی های غیر متمرکز با صرافی های متمرکز است و هزینه های معاملات در اینگونه صرافی های غیر متمرکز بیشتر از صرافی های متمرکز است.

دفتر سفارش آن چین (On Chain Order Book)

برخی صرافی های غیر متمرکز، تراکنش ها را به صورت on chain پردازش میکنند، اصلاح و لغو تراکنش ها نیز به همین صورت است، از نظر فسلفی این روش غیر متمرکز ترین و شفاف ترین نوع فرآیند است زیار بدون نیاز به اعتماد به شخص ثالت انجامم میشود اما در عمل آنچنان کاربردی نیست.

با قرار دادن تمام مراحل در یک سفارش بلاکچین، اینگونه صرافی های غیر متمرکز یک فرآیند زمان بر و طولانی را طی میکنند و از هر گره میخواهند که تمام مراحل از جمله سفارش گذاری یا لغو را در بلاکچین ثبت و تائید کند، همچنین تمام این تائیدیه ها نیازمند هزینه است. از این صرافی ها انتقاد های بسیاری میشود زیرا آهسته انجام شدن تراکنش ها امکان تغییر قیمت را فراهم میکند اما از طرف دیگر شما میتوانید معامله خود را با قیمتی که میخواهید و به صورت غیر متمرکز انجام دهید. در این نوع معامله وجوه کاربران در داخل کیف پول خودشان است.

دفتر سفارش آف چین (Off Chain Order Book)

در این نوع صرافی غیر متمرکز، وجوه کاربران داخل کیف پول خودشان نخواهد بود و برای انجام عملیات نیاز است وجوه را به صرافی انتقال دهید، این نوع صرافی غیر متمرکز دفتر سفارش خارج از بلاکچین نگهداری میشود و فقط معاملات در بلاکچین انجام میشود، این مسئله به کاربران کمک میکند تا از مزایای صرافی متمرکز بهره‌مند شوند. دفتر های سفارش خارج از زنجیره یا آف چین به صرافی های کمک میکند تا هزینه ها را کاهش دهند و سرعت را افزایش دهند و این مسئله باعث میشود انجام معاملات با قیمت های مورد نظر کاربران امکان‌پذیر باشد.

اگر چه دفتر سفارش آف چین از روش مشابهی با دفتر سفارش آن چین استفاده میکند اما برای ثبت معاملات به سرور های خارجی متکی است و این مدل صرافی در عین غیر متمرکز بودن، تمرکز زدایی بالایی در مراحل انجام ندارد. از آنجایی که معمولا این صرافی ها با مشکل نقدینگی روبرو هستند، کاربران معمولا برای انجام اینگونه عملیات صرافی های متمرکز را انتخاب میکنند.

جمع‌کننده صرافی غیر متمرکز یا DEX Aggregators

نحوه کار این نوع صرافی غیر متمرکز را میتوان همانند یک موتور جستجو دانست زیرا آنها اطلاعات و داده های محتلف را جمع‌آوری میکنند و گزینه های بیشتر و بهتری را در اختیار کاربران قرار میدهند. با استفاده از چندین پروتکل و مکانیزم مختلف برای حل مشکلات مرتبط با نقدینگی، پلتفرم ها نقدینگی را از چند DEX جمع‌آوری میکنند تا Slippage یا لغزش در سفارش های بزرگ را به حداقل برسانند و در کمترین زمان بهترین قیمت و کمترین کارمزد را برای کاربران فراهم کنند.

همچنین در این روش از کاربران در مقابل اثر قیمت گذاری های مختلف و تراکنش های ناموفق جلوگیری میشود، ای نوع صرافی های غیر متواند برای جلوگیری از دست بهترین قیمت به دلیل لغزش یا هزینه Gas میتواند مفید باشد.

نحوه استفاده از DEX

استفاده از یک صرافی غیر متمرکز شامل فرآیند ثبت نام نمیشود و برای آغاز تعامل و استفاده از این صرافی ها نیاز به آدرس ایمیل هم نخواهید داشت، برای استفاده از صرافی های غیر متمرکز شما نیازمند یک کیف پول سازگار با شبکه ی آن صرافی خواهید داشت و هر کسی که تلفن همراه هوشمند و اینترنت در اختیار داشته باشد میتواند از خدمات مالی ارائه شده توسط این صرافی بهره‌مند شود.

در ابتدا باید در نظر بگیرید که میخواهید از کدام شبکه استفاده کنید زیرا انجام هر معامله نیازمند تراکنش خواهد بود و برای پرداخت تراکنش هر شبکه نیاز است ارز مورد نظر را در کیف پول خود داشته باشید، مورد بعدی انتخاب کیف پول سازگار با شبکه مورد نظر است، برای مثال برای پرداخت هزینه های تراکنش روی شبکه اتریوم، باید ارز اتریوم پرداخت کنید و کیف پول مناسب این شبکه کیف پول متا مسک است.

برنامه های افزودنی که به کاربران اجازه میدهد مستقیما از داخل کیف پول خود به وجوه دسترسی داشته باشند تعامل با DApps ها را راحت تر و بهتر میکند. برای مثال تراست ولت دارای قسمت DApps در داخل کیف پول است که دسترسی به برنامه های غیر متمرکز و صرافی های غیر متمرکز را بسیار ساده‌تر میکند. همیشه در خاطر داشته باشید در هنگام انتقال و خرید یک ارز باید از شبکه مناسب آن استفاده کنید تا در زمان انتقال دارایی شما به آدرس اشتباه ارسال نشود.

مزایا و معایب صرافی غیر متمرکز

صرافی های غیر متمرکز دارای انواع مختلفی هستند که در بالا به آن اشاره کردیم، DEX ها دارای مزایا و معایب مخصوص به خودشان هستند که به نحوی آنها را در بازار ارزهای دیجیتال منحصر به فرد کرده است، در این قسمت به بررسی مزایا و معایب مربوط به آن میپردازیم.

مزایا صرافی غیر متمرکز

ناشناس بودن یکی از اصلی ترین مزایا صرافی های غیر متمرکز است، بسیاری از کاربران ارز های دیجیتال به دلیل عدم نیاز به احراز هویت یا KYC استفاده از صرافید های غیر متمرکز را ترجیح میدهند، صرافی های متمرکز نیاز به KYC دارند و تمامی تراکنش های شما توسط این صرافی کنترل میشود اما در DEX ها شما میتوانید بدون نیاز به افشا هویت خود از آنها استفاده کنید، DEX ها قوانین ضد پولشویی (AML) نیز ندارند.

معاملات بدون دخالت شخص ثالت و یا نظارت آن انجام میشود. در هنگام معامله با DEX ها، معاملات مستقیما با کیف پول شما انجام میشود و نگهداری ارز دیجیتال در کیف پول شما انجام خواهد شد اما در صرافی های متمرکز دارایی ها در اختیار خودتان نیست.

بسیاری از صرافی های متمرکز ارز دیجیتال تمام ارزها را در پلتفرم خودشان لیست نکرده اند و نمیتوانید همه ارز ها را در آنها خریداری کنید اما در صرافی های غیر متمرکز طیف وسیعی از آلت کوین ها برای معامله و مبادله در دسترس خواهید داشت.

معایب صرافی غیر متمرکز

AMM ها به کد متکی هستند و قبل از معامله، معامله گران باید اطمینان داشته باشند که ایرادی در پروتکل وجود ندارد، امکان هک کردن DEX وجود دارد و امکان دارد هکر ها تغییراتی در پروتکل به وجود بیاورند که باعث از دست رفتن سرمایه شما شود.

DEX ها قابلیت پشتیبانی مشتری ندارند و مانند صرافی های متمرکز نمیتوان به پشتیبانی مشخصی برای حل مشکل رجوع کرد و در صورت بروز مشکل در معامله، شما با چالشی روبرو خواهید شد.

از مسائل دیگر میتواند شرایط نقدینگی باشد، نقئینگی صرافی غیر متمرکز متکی به کاربران آن است و با اینکه بسیاری از صرافی های غیر متمرکز در این زمان استخر های نقدینگی خود را افزایش داده اند اما هنوز هم به اندازه بسیاری از صرافی های متمرکز نقدینگی ندارند.

رابط کاربری کمی پیچیده بوده و در هر صرافی غیر متمرکز میتواند تا حدودی با دیگری متفاوت باشد، کاربرانی که از قبل با این صرافی های و کیف پول های ارز دیجیتال کار نکرده اند ممکن است در هنگام استفاده از این صرافی ها با چالش مواجه شوند.

صرافی های غیر متمرکز معمولا محدود به یک شبکه یا زنجیره بلاکچین هستند و میتوان معاملات مربوط به آن شبکه را بر روی آنها انجام داد، اگر چه بسیاری از توسعه دهندگان به دنبال راه‌اندازی و ارتقا DEX های چند زنجیره ای هستند اما تکامل مناسبی در این زمینه تا کنون صورت نگرفته است.

مسئله بعد استاندارد غربالگری توکن ها و ارز ها است، صرافی های متمرکز توکن ها را قبل از لیست کردن بررسی میکنند و استاندارد هایی را رعایت میکنند اما بسیاری از ارزهای دیجیتال در این صرافی قابل دسترسی است و امکان کلاهبرداری از طریق ارز های دیجیتال بسیار زیاد است.

بهترین صرافی های غیر متمرکز ارز دیجیتال

صرافی های غیر متمرکز مختلفی در بازار ارز های دیجیتال راه اندازی شده است که هر کدام کاربرد های منحصر به فرد و تعداد کاربران قابل توجهی دارند، از معروفترین صرافی های غیر متمرکز بر بستر اتریوم میتوان به Uniswap.org اشاره کرد که تعداد تراکنش های بسیاری را در طول روز انجام میدهد و از نقدینگی و مقدار معاملات روزانه قابل توجهی برخوردار است.

صرافی PancakeSwap نیز از دیگر صرافی های غیر متمرکز برتر بازار است که بر بستر بایننس راه اندازی شده و نسبت به اتریوم دارای کارمزد های تراکنش کمتری است، Curve نیز یکی دیگر از DEX ها است که AMM میباشد که لغزش کم و کارمزد پایین را در الویت دارد و بسیاری از کاربران را به خود جذب کرده است.

جمع بندی

صرافی های غیر متمرکز را میتوان به عنوان حافظ تمرکز زدایی و ناشناس بودن دانست که از اهداف مهم ارز های دیجیتال است، با ورود کاربران بیشتر به بازار ارز های دیجیتال، کاربران بیشتری به سمت صرافی های غیر متمرکز جذب خواهند شد و صرافی های غیر متمرکز نقش مهمتری در آینده خواهند داشت. صرافی های غیر متمرکز هنوز به اندازه CEX ها ساده نیستند اما نوآوری قابل توجهی بوده اند که بسیاری از مشکلات کاربران بازار ارز های دیجیتال را حل کرده اند. در بالا به بررسی صرافی های غیر متمرکز و موارد مربوط به آن پرداختیم، امیدواریم با مقاله بالا، ابهامات و سوالاتی که در این زمینه برای شما ایجاد شده بود برطرف شده باشد.